ostatnio dodane newsy
Brak dodanych newsów w tym tygodniu.
ocalić od zapomnienia
Drukuj
Praktyki i zwyczaje religijne żydów radzyńskich w odniesieniu do śmierci i pogrzebu.
30
11.16


Wiele żydowskich zwyczajów związanych ze śmiercią i okresem żałoby ilustruje prawdy zawarte w Starym Testamencie. Akceptacja śmierci i podejście do okresu żałoby znajdują odzwierciedlenie w prastarych tradycjach praktykowanych po dziś dzień, a więc również były praktykowane przez społeczność żydowską zamieszkującą nasz region. Żydowskie podejście do śmierci jest bardzo realistyczne. Nie daje ono możliwości zaprzeczania rzeczywistości śmierci i ucieczki przed nią. Śmierć jest pewnikiem i stanowi część życia w postaci, w jakiej ustanowił je Bóg.
W księdze rodzaju ukazana jest śmierć jako element sądu związanego z duchowym upadkiem człowieka. Wobec nieposłuszeństwa Adama i Ewy w ogrodzie Eden, na świecie zastali nowe, nieznane wcześniej warunki. Bóg powiedział m.in. tak: "W pocie więc oblicza twego będziesz musiał zdobywać pożywienie, póki nie wrócisz do ziemi, z której zostałeś wzięty, bo prochem jesteś i w proch się obrócisz" (I Ks. Mojż. 3,19).
Człowiek (adam) został wzięty z prochu (adama). Przez tę grę słów Biblia oddaje duchową prawdę o dylemacie ludzkości. Nieposłuszeństwo i grzech sprowadziły na nas fizyczną śmierć-powrót do prochu (adam). Oddzielenie duszy od ciała miało kończyć cielesną egzystencję człowieka na ziemi. W żydowskiej perspektywie zawsze istniała nadzieja na lepsze życie w przyszłym świecie. Ciało podlegające przekleństwu fizycznej śmierci, rabini zawsze wierzyli, że każdy Żyd zmartwychwstanie i doświadczy bytu duchowego. W księdze Koheleta jest napisane: "wróci się proch do ziemi, tak jak nią był, a duch powróci do Boga, który go dał" (Ks. kaznodziei Salomona 12,7).
Wśród żydowskich rabinów jest zgoda co do sprawy zmartwychwstania. Do tego doprowadziły rabinów liczne wersety biblijne. Doszli do przekonania, że nastąpi sąd i że na sądzie tym rozstrzygnie się, czy ludzkość spędzi wieczność w błogosławieństwie, czy w potępieniu. Doktryny o olam haba ("świecie przyszłym") i nadchodzącym sądzie są wykładane w księgach Biblii. np. ks. Daniela 12,1-2. Rabini wierzyli, że z chwilą śmierci ciało człowieka powraca do ziemi, zaś duch zstępuje do miejsca zwanego szeolem. Ta sfera duchowego przebywania dzieli się na dwa obszary: miejsce błogosławieństwa, zwane rajem i miejsce sądu, zwane Gehenną (Ge-Hinnom).
Grecy przekształcili tę nazwę gehinnom na gehenna, co w europejskim kręgu kulturowym stanowi synonim "piekła". Talmudyczni rabini postulowali, iż wiernym Żydom zostanie oszczędzona taka męka: "Cały Izrael ma udział w świecie przyszłym" (Talmud jerozolimski, Sanhedrin 11,1).
Na przestrzeni wieków Żydzi wierzyli w zmartwychwstanie umarłych. Pismo Święte zawsze ukazywało nadzieję na wieczność, kiedy Bóg naprawi wszelką niesprawiedliwość i uleczy wszystkie problemy.

Jak wygląda tradycyjna praktyka żydowska: społeczność żydowska zachowała wiele prawd z nauczania o olam haba w postaci zwyczajów związanych ze śmiercią i okresem żałoby. Wiele z tych tradycji stanowi bezpośrednie zastosowanie zwyczajów ukazanych w Biblii. Rozumiejąc tradycyjne żydowskie podejście do ostatniego okresu życia człowieka na ziemi, można w nim dostrzec wiele duchowych treści. W tradycji żydowskiej przewija się wątek szacunku dla życia oraz dla tych, którzy ucierpieli wskutek śmierci. Ciało postrzega się jako naczynie dla ducha danego przez Boga (Prz. Sal. 20,27). Dlatego pochówek zmarłych traktuje się ze stosowną troską i respektem. Ważne jest uszanowanie bólu i duchowego samopoczucia osób pogrążonych w żałobie. W tradycji judaizmu ortodoksyjnego, tj. m.in. takiego, który był obecny w społecznościach żydowskich na terenie powiatu radzyńskiego, pogrzeb musiał odbyć się jak najszybciej. Z uwagi na to, że Biblia kładzie duży nacisk na szacunek dla krwi, zazwyczaj nie zezwalało się na proces balsamowania zwłok (wymagający odprowadzenia krwi). Tradycyjny żydowski pogrzeb odbywa się zwykle w ciągu doby od zgonu. Jedyne wyjątki od tej reguły to szabat bądź chęć umożliwienia krewnym zmarłego dojazdu na pogrzeb.
Przygotowanie ciała do pogrzebu uważa się za jeden z ważniejszych micwot ("przykazań" bądź "sprawiedliwych uczynków"). Nie pochwalano kremacji, gdyż kłóciło się to z wiarą w zmartwychwstanie zmarłych, ciała chowano w poświęconej ziemi. Zmarłemu zaraz po śmierci zamykano oczy, a ciało zawijano w całun i kładziono na mary, proste, nie heblowane deski. Ciało grzebano w pozycji leżącej. Nie chowano w szabat ani w czasie świąt.
Zmarłego na miejsce spoczynku odprowadzał kondukt pogrzebowy, towarzyszyły płaczki i muzykanci. Krewni posypywali na znak żałoby głowy popiołem, rozdzielali wierzchnie szaty. Dom był przez siedem dni nieczysty. Czuwanie przy łożu ciężko chorego było obowiązkiem moralnym i religijnym. Przy śmiertelnie chorym modlono się, starano się przynieść mu ulgę. Gdy stwierdzono zgon, zmarłemu zamykano oczy za pomocą glinianych skorupek z rozbitego naczynia. Napisane jest w Księdze Przysłów: "Kraina umarłych i otchłań są nienasycone; także oczy ludzkie nigdy się nie nasycą" (Prz. Sal. 27,20).
U wezgłowia stawiano zapaloną świecę lub lampkę "ich światło było symbolem duszy zmarłego. Pochówkiem zajmowało się bractwo pogrzebowe" Chewra Kadisza ("Uświęcone Bractwo"). Zwłoki myto, robiono trumnę, kopano grób. Ciało było obleczone w biały całun, zwany tachrichim, Jest on wzorowany na szatach kapłańskich noszonych w Świątyni. Jego szczególną cechą jest brak kieszeni, co ma symbolizować fakt, że opuszczamy ten świat, nic ze sobą nie zabierając. Jeśli zmarły był mężczyzną, na ciele drapuje się jego tallit ("szal modlitewny"), jednakże z obciętymi frędzlami (cicijot), na znak, że jego ziemskie powołanie do zachowywania przykazań nie jest już wiążące. W trakcie wszystkich tych czynności ciało nawet na moment nie jest pozostawione samo, lecz obserwuje się je podczas czuwania zwanego szmira.
Sam pogrzeb opiera się na kilku ważnych zasadach duchowych. Zgodnie z zasadą szacunku dla zmarłego przestrzega się praktyki nieotwierania trumny. Przed rozpoczęciem nabożeństwa żałobnego członkowie rodziny wykonują obrzęd zwany kria ("rozdzieranie"), rodzierając część swojego ubioru, najczęściej po lewej stronie, w okolicy serca, na znak żałoby (I Mojż. 37,34). Ów zwyczaj kria jest praktykowany przez pierwsze siedem dni okresu żałoby.
Nabożeństwo żałobnemu przewodniczy rabin bądź kantor, a obejmuje ono rozmaite hebrajskie modlitwy, psalmy i czytania. Jest wśród nich prastare El Molej Rachamim, które śpiewa się po hebrajsku. Na jego czele szli krewni, przyjaciele itp. Podczas pogrzebu wygłasza się mowę pochwalną, która przypomina sylwetkę zmarłego i jego zasługi dla lokalnej społeczności.
Na miejscu pochówku musi być obecnych przynajmniej dziesięciu wierzących mężczyzn (tzw. minian), którzy wygłoszą Kadisz. Po opuszczeniu ciała do grobu zebrani mówili: "błogosławiony niech będzie Sędzia Prawdy". Starano się aby pierwszą garścią rzuconej ziemi na trumnę była ziemia z Palestyny, dzięki czemu można było powiedzieć, że zmarłego pochowano w Ziemi Świętej. Zwyczajowo, w geście żalu, każdy członek rodziny po kolei rzuca nieco ziemi na trumnę leżącą już w dole. Zazwyczaj nie oznacza się grobu w żaden sposób, dopiero rok później, podczas specjalnego nabożeństwa następuje ustawienie płyty nagrobnej. Po zasypaniu grobu syn zmarłego odmawiał kadisz jatom (kadisz sierocy). Kadisz to modlitwa wygłaszana w języku aramejskim, wysławia Boga, zawiera prośby o pokój i szczęśliwe życie.
Kadisz jest najbardziej znanym zwyczajem związanym z żydowskim pochówkiem. Kadisz nie zawiera słów rozpaczy czy żalu. Religijny Żyd- pomimo osobistej tragedii- zawsze pamięta, że wszystko jest w ręku Boga, i życie i śmierć, wierzy w sens i sprawiedliwość tego, co nie zawsze można pojąć.

Po pogrzebie urządzano stypę. Do tradycyjnych dań należała soczewica i jajka na twardo. W wierzeniach żydowskich jajko symbolizuje żałobę, jego krągłość wyobraża bowiem cykl życia i śmierci. Po pogrzebie i nabożeństwie żałobnym najbliższa rodzina rozpoczyna trzy okresy żałoby. Na podstawie I ks. Mojż. 50,10 okres pierwszy, zwany sziwa (siedem), obejmuje siedem dni, poczynając od dnia pogrzebu. Pogrążony w żałobie nie zapalał świateł, nie wykonywał żadnej pracy itp. Wciąż nosi na sobie ubranie użyte w obrzędzie kria (bądź wstęgi), nie można się golić, ani nosić makijażu, co jest symbolem smutku. W tradycji żydowskiej żałoba przejawia się też zasiadaniem przez rodzinę na niskich taboretach lub na poduszkach. W tym okresie przyjmuje się kondolencje od przychodzących gości. Siedmiodniowy okres sziwa przechodzi w kolejny etap żałoby zwany szloszim (trzydzieści). Jest to czas lżejszej żałoby, określany jako "pół-żałoba". Głęboki smutek zakończył się, jednak żałoba nadal trwa, nie wolno słuchać muzyki ani tańczyć, brać udział w przyjęciach weselnych.
Na nabożeństwach w domach czytano rozdział w Miszny na cześć zmarłego, czytano Księgę Hioba, Treny Jeremiasza, modlono się. Sąsiedzi i przyjaciele dbali o jedzenie, opiekowali się dziećmi. W synagodze najbliżsi krewni zmarłego zwyczajowo stawali na końcu, bliżej drzwi. Jeśli zmarli rodzice to żałoba trwała 1 rok, to przez ten okres najstarszy syn odmawiał codziennie w synagodze kadisz.
Żałoba obowiązywała też po śmierci wielkich ludzi narodu. W Biblii są przykłady żałoby np. Po Mojżeszu i Aaronie V ks. Mojż. 34,8, IV ks. Mojż. 20,29. W pierwszą rocznicę śmierci, zwaną jahrzeit (jarcajt) odbywa się zwykle odsłonięcie bądź postawienie kamienia nagrobnego. Co rok zapala się w rocznicę śmierci też specjalny znicz rocznicowy dla upamiętnienia zmarłego, co jest oparte na fragmencie z Prz. Sal. 20,27, że "lampą Pana jest duch człowieka". Innym znanym zwyczajem jest pozostawianie na nagrobku małego kamyka na znak, że osoba odwiedzająca grób nie zapomniała o zmarłym. Takimi sposobami czci się pamięć o życiu bliskiej osoby.


Cmentarz żydowski:
Polacy nazywali cmentarz żydowski kirkutem (od niem. Kirchkof). Żydzi nazywają cmentarz bet olam - "dom wieczności", bet chajim - "dom życia" lub bet kwarot - "dom grobów". Cmentarz miał specyficzny wygląd, stały na nim pionowe płyty kamienne, na którym widniały hebrajskie inskrypcje. Często były zdobione płaskorzeźbami pełnymi bogatej symboliki. Płyta nagrobna po hebrajsku nazywa się macewa. Wielkim uczonym i cadykom stawiano na cmentarzu ohel - to rodzaj grobowca w formie małego, prostokątnego domku wykonanego z kamienia lub drewna. Wewnątrz ohelu umieszczano nagrobki. Ohele są do dziś odwiedzane.

Żydzi zapalają na nagrobkach świeczki lub kładą kamienie.
Kładzenie kamieni na grób jest obyczajem pochodzącym z czasów, gdy groby oznaczano kamieniami. W Polsce kobiety chowano w oddzielnych kwaterach. Cmentarz był uważany za miejsce rytualnie nieczyste, po opuszczeniu należało umyć ręce. Na cmentarzu nie wolno było nosić tałesu, tefilin i czytać Tory. Obraza lub naruszenie zwłok uważane było za ciężkie przestępstwo. Grób nazywano mianem "zamkniętego zamku". Często do mogiły wkładano symboliczną kłódkę: zmarły odszedł z tego świata do drugiego i ten świat, w którym żył, jest dla niego zamknięty na kłódkę - tak mówi Talmud (Ketuba 17).

Cmentarz jest miejscem świętym z uwagi na to co kryje ziemia - prochy przodków, które w stanie nienaruszonym powinny oczekiwać na nadejścia Mesjasza. Żydzi wierzą, że kiedy nadejdzie ten dzień, umarli zmartwychwstaną, na świecie zapanuje pokój, a Bóg powoła przed tron swój naród wybrany i odda mu sprawiedliwość.


Odniesienia do chrześcijaństwa:
wiele żydowskich zwyczajów związanych ze śmiercią i okresem żałoby ilustruje prawdy zawarte w Starym Testamencie. Poznając żydowskie obyczaje związane ze śmiercią i pochówkiem możemy lepiej zrozumieć Pismo Święte. Zwyczaje te stanowiły część kultury Nowego Testamentu. Jezus oraz pierwsi uczniowie żyli jak Żydzi, ale i jako tacy umierali. Dla chrześcijan relacja nowotestamentowe związana z kwestiami śmierci najbardziej dramatyczna jest w opisie śmierci i zmartwychwstania Jezusa. Ta część Nowego testamentu jest najistotniejsza dla naszej wiary. Kiedy uświadomimy sobie sens zwyczajów, jakie stanowiły oprawę tych wydarzeń, możemy lepiej docenić ich duchowe znaczenie. Śmierć Jezusa stanowiła wypełnienie proroctw i sposób realizacji odkupienia dla tych, którzy w Niego wierzą (ks. Iz. 53, ks. Dn 9). Opis pogrzebu Pana Jezusa odbył się w zgodzie z ówczesnym żydowskim porządkiem. Ew. Marka 15,46-47. "Józef kupił płótno, zdjął Jezusa, owinął tym płótnem i złożył w grobowcu wykutym w skale. Wejście do grobowca zasunął kamieniem. Maria Magdalena i Maria matka Jezusa patrzyły, gdzie jest złożony". Zgodnie ze zwyczajem Józef przestrzegał zasady tachrichim, zapewniając należyte odzienie do pochówku. Józef wraz z Nikodemem spełnił obowiązek spoczywający na gronie Chewra Kaddisza (Ew. Jana 19,38-39).
Z uwagi na bliskość szabatu ciało Jezusa zostało umieszczone w grobowcu Józefa z Arymatei, tak aby zgodnie z żydowskim obyczajem pochówek został dokończony po szabacie. Pamiętając, że w tradycji żydowskiej ciało zmarłego traktuje się z najwyższym szacunkiem. uczennice Jezusa chciały dokończyć obmywanie i przygotowywanie ciała rozpoczęte przez członków Chewry Kaddiszy (Józefa, Nikodema i innych). Ciało chciały namaścić pachnidłami i wonnymi ziołami w przygotowaniu do ostatecznego pochówku. Co wydarzyło się później wiemy z relacji ewangelicznych. Nie było ciała, zaś w grobie spoczywały szaty tachrichim (zob. Ew. Jana 20,5-8). Usłyszeli, że "Zmartwychwstał, nie ma Go tu". Potem Pan Jezus ukazał się w swym uwielbionym ciele swoim uczniom, potwierdzając fakt cielesnego zmartwychwstania (zob. I Kor. 15,1-8). Jako chrześcijanie, rozważając żydowskie zwyczaje związane ze śmiercią i pochówkiem, powinniśmy zastanowić się, czy posiadamy swoje miejsce w olam haba ("świecie przyszłym"). Nigdy nie powinniśmy przestawać w dociekaniach konsekwencji śmierci, pogrzebu i zmartwychwstania Jezusa. Tylko On Jezus Chrystus - Mesjasz jest jedyną drogą do Boga, który przez swą ofiarną śmierć zapłacił cenę za grzechy świata otwierając nam drogę do zbawienia.


KADISZ- Modlitwa żydowska za zmarłych
Kadisz Jatom "Modlitwa dla tych, którzy utracili bliskich"
Jitgadal wejitkadasz szemeh raba.
wszyscy odpowiadają: Amen
Bealema di wera chirutech. Wejamlich malchuteh bechajeichon uwejomeichon uwechajei dechol beit Jisrael baagala uwizman kariw. Weimru: Amen.
wszyscy odpowiadają: Amen.
Jehe szemeh raba mewarach lealam ulealemei alemaja.
Jitbarach wejisztabach wejitpaar wejitromam wejitnase wejithadar wejitale wejithalal szemeh dekudsza berich hu.
wszyscy odpowiadają: Berich hu.
Leela min kol ( w okresie pomiędzy Rosz ha-Szana a Jom Kipur w tym miejscu zamiast tych słów mówi się: leela uleela mikol) birchata weszirata tuszbechata wenechemata daamiran bealema. Weimru: Amen.
wszyscy odpowiadaja: Amen.
Jehe szelama raba min szemaja, wechajim aleinu weal kol Jisrael. Weimru: Amen.
wszyscy odpowiadają: Amen
Prowadzacy Kadisz robi trzy kroki do tyłu.
Ose szalom (w okresie pomiędzy Rosz ha-Szana a Jom Kipur w tym miejscu zamiast tych słów mówi się: haszalom) bimromaw, hu jaase szalom aleinu, weal kol Jisrael. Weimru: Amen.
wszyscy odpowiadają: Amen.
Prowadzący trwa przez chwilę nieruchomo, po czym robi trzy kroki do przodu.
***
Niech będzie wywyższone i uświęcone Jego wielkie Imię
wszyscy odpowiadają: Amen
W świecie, który Sam stworzył według Swojej woli. I niech nastanie Jego królestwo, za waszego życia i waszych dni, i za życia całego Domu Jisraela, prędko w bliskim czasie. Mówcie: Amen
wszyscy odpowiadają: Amen
Niechaj Jego wielkie Imię będzie błogosławione na wieki i na zawsze. Niechaj będzie błogosławione i pochwalone, opiewane i wywyższone, wyniesione i uświetnione, uwielbiane i sławione Święte Imię Jego, który jest Błogosławiony;
wszyscy odpowiadają: który jest Błogosławiony
Ponad wszelkie błogosławieństwa, i pieśni pochwalne, i hymny i pocieszenia wznoszone na tym świecie. Mówcie: Amen.
wszyscy odpowiadają: Amen
Niech przyjdzie pokój z wysokości, i dobre życie, dla nas i dla całego Izraela. Mówcie: Amen.
wszyscy odpowiadają: Amen
Ten, który sprawia pokój na wysokościach, niech ześle pokój dla nas i dla całego Izraela.
Mówcie: Amen.
wszyscy odpowiadają: Amen


Nagrobki cmentarne.
Na cmentarzach można zobaczyć:
a) budowle nagrobne: (kaplice grobowe, grobowce w formie portyków,baldachimów, portali),
b) pomniki nagrobne ( płyty, stele, obeliski, kamienne pnie, sarkofagi),
Nekropolie żydowskie mogą mieć różny wygląd, ta odmienność może być wynikiem tzw. Haskalii-ruchu zapoczątkowanego w Niemczech-ruchu oświeceniowego domagającego się reform w duchu asymilacji, wyrzeczenia się przez Żydów tradycyjnych obyczajów. Program ten polegał na rozwoju kultury, reformie szkolnictwa i zbliżenia z narodem niemieckim. Wyrazem tego było wprowadzenie języka niemieckiego do liturgii, co też znalazło swoje odbicie w dwujęzycznych inskrypcjach nagrobnych. Tradycyjnym elementem nagrobków jest zakończenie każdego epitafium pięcioma hebrajskimi literami: TNCBH, co jest skrótem "Niech dusza jego będzie związana węzłem życia".

Nagrobki mogą mieć widoczne ślady różnych epok, są grobowce i nagrobki sięgające formami i konstrukcją do sztuki starożytnej, średniowiecznej, renesansowej, barokowe, klasycystycznej. Mogą być widoczne antyczne kolumny symbolizujące afirmację życia, wiecznego istnienia.
Często korzystano z najwybitniejszych wzorców, m.in. z rzymskich kolumn pamiątkowych Trajana, Marka Aureliusza, były to kolumny wywyższone o piedestał, ulubiony element architektury Rzymian.

kolumna uformowana na złamaną, wyrażającą melancholię i tragizm przerwanego życia
ludzkiego (takim symbolem są na cmentarzu rzeźby przedstawiające złamany pień drzewa),
sięgano również w przeszłość romańską i gotycką, stawiając półkoliste i ostrołukowe portale oraz baldachimy przyścienne, stele zdobione kwiatonami oraz ażurowe murki i balustrady,
(są też nagrobki o motywach z architektury bizantyjskiej i islamskiej) typowym podkowiastym łukiem koronkowym, ściany mogą składać się z elementów ceramicznych.
Żydowska forma architektury cmentarnej to głównie macewa, pionowo ustawiona prostokątna płyta kamienna (przeważnie z piaskowca) o półokrągłym lub trójkątnym szczycie zwieńczonym uproszczonymi palmetami ni akroterionem.

Nagrobki żydowskie:
Wiele macew jest mieszaniną kilku stylów, najczęściej starożytnych i średniowiecznych. W sztuce nagrobnej Żydów aszkenazyjskich prawie nigdy nie przedstawiano postaci ludzkiej. Wynikało to z biblijnego zakazu: "nie czyń sobie podobizny rzeźbionej czegokolwiek, co jest na niebie w górze i co jest na ziemi w dole, i tego, co jest w wodzie pod ziemia", dlatego na płytach odnajdujemy symboliczne reliefy z przedstawieniami zwierząt, motywów roślinnych oraz przedmiotów rzemiosła artystycznego.

Znaki nagrobne odnoszące się wprost do treści Starego Testamentu, Talmudu i innych pism religijnych oznaczają:
dłonie złożone w geście błogosławieństwa- przynależność do potomków arcykapłana Aarona,
dzbanek z misą lub sam dzban- potomków rodu Lewickiego, pomocnika kapłana obmywającego mu ręce,
Księga- uczonego, pobożnego , studiującego Torę lub Talmud,
Korona- pobożność, znajomość Tory i innych pis, religijnych,
świecznik- kobietę, której najważniejsza powinnością jest zapalanie i błogosławienie ognia szabatowego (złamana świeca podkreślała tragizm przerwanego życia),
menora- siedmioramienny, rytualny lichtarz, prastary symbol judaizmu,
gwiazda Dawida - (z hebr. Tarcza Dawida) - symbol przynależności narodowej,
dłonie w geście uścisku symbolizują miłość i braterstwo,
Wizerunki zwierząt nawiązują do imienia zmarłego:
- lew ( herb. Arie, jid.Lejb) - to znak plemienia Judy,
- jeleń( hebr. Cwi lub Naftalii, jid. Hersz lub Hirsz) to znak pokolenia Nafatliego,
ptaki- to alegoria duszy, a dusze sprawiedliwych (w postaci ptaków) siedzą na tronie Pana, śpiewając jego chwałę,
orzeł - to metafora opiekuńczej mocy Pana,
gołąb- biblijny symbol pokoju, oznacza na pomnikach zgodę i miłość małżeńską,
zwinięty wąż-połykający własny ogon to mityczny potwór morski Lewiatan- uniwersalny symbol wieczności i czasów mesjańskich,
motyl-oznacza wędrówkę duszy i jej przyobleczenie się w lepsza szatę-życie wieczne.

Świat roślin:
złamane drzewa i kwiaty- znak tragicznej śmierci, często w ogóle metafora śmierci. Prastary motyw drzewa "drzewa życia" był symbolem mesjańskiej nadziei) drzewo życia to także po hebrajsku wałki zwoju Tory).
Palma- symbolizuje obfitość i narodowe odkupienie
drzewo oliwne i granatu- dają owoce Ziemi świętej składane w ofierze i stosowane w obrzędach.
Uskrzydlona klepsydra- - motyw dekoracyjny macew cmentarza.
Złamane lub wyrwane drzewa i kwiaty- są metaforą idei " drzewa życia- owocu sprawiedliwych"
Symbole świeckie - informują najczęściej o zawodzie wykonywanym przez zmarłego. Na pomniku lekarza widnieje wąż Eskulapa, inżyniera górnictwa- skrzyżowane młotki, muzyka-lira, żołnierza- hełm, dom- przedstawia budynek np. Banku - (iż dana osoba była bankierem).
Materiały na nagrobkach- możniejsi żydzi dla swoich domów wieczności sięgali po bogatsze, droższe materiały budowlane , chcą przez to podkreślić przynależność do elit społecznych.
Wiele nagrobków projektowali znani artyści, tworząc prawdziwe dzieła sztuki. Różnorodność budulca używanego do wznoszenia nagrobków oraz importowanie szlachetnych skał z całej Europy to kolejny dowód zamożności Żydów.
Marmury sprowadzano z Toskanii (śnieżnobiały marmur), granit ze Skandynawii (szwedzie czarne gabro czy fiński czerwony granit), a mieniące się niebiesko labradoryty z Wołynia lub spod Kijowa, albo ze Sląska. Do budowy prostych macew używano piaskowca o różnych kolorach, w zależności, gdzie je wydobywano.

Napisy na nagrobkach
wśród nagrobków spotkać można napisy w języku polskim, rosyjskim, angielskim. To pokazuje żydowskie rozproszenie (diaspora, hebr. galut). Spotkać można na nich polskie nazwiska polskich Żydów, często wskazują skąd oni pochodzili np. Warszawski itp... Zasada Talmudyczna nakazywała pogrzebanie zwłok natychmiast po śmierci (najpóźniej dnia następnego). Co uzasadnia występowanie grobów Żydów przybyłych z odległych stron świata. Często można spotkać napisy nagrobne z tytułami np. Radca prawny i notariusz, radca sanitarny "itp. Z zapisów nagrobnych można więc dochodzić - nie tylko dzięki datom - czasów, w jakich żyli ci, o których ich najbliżsi chcieli nam przekazać jak najwięcej informacji. Macewy i nagrobki na cmentarzach żydowskich mogą nas pobudzić do refleksji, wspomnień i medytacji o narodzie mającym znaczny udział w tworzeniu historii tych ziem.


Opracował: dr Tomasz Mańko, Koordynator Projektu: "Ocalić od zapomnienia-Szlakiem dziedzictwa żydowskiego w powiecie radzyńskim: żydowskie obrzędy i zwyczaje religijne" realizowanego przez Zbór Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej w Radzyniu Podlaskim.

Bibliografia:
- Barney Kasdan, Zwyczaje i obyczaje Żydów mesjańskich, Warszawa 2012,
- Jak modlą się Żydzi, Antologia modlitw, Wydawnictwo Księży Werbistów, Warszawa 2000.
- Ninel Kameraz-Kos, Święta i obyczaje żydowskie, Warszawa 2002.
Cytaty biblijne zaczerpnięte zostały z Biblii to jest Pisma Świętego Starego i Nowego Testamentu, Warszawa 1975.

Nawigacja
PROJEKT OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA - SZLAKIEM DZIEDZICTWA ŻYDOWSKIEGO W POWIECIE RADZYŃSKIM: ŻYDOWSKIE OBRZĘDY I ZWYCZAJE RELIGIJNE
CyberEye theme by FDTD Designer
KChWE Nowe Jeruzalem w Radzyniu Podlaskim Copyright © 2009-2017



Powered by PHP-Fusion copyright © 2002 - 2025 by Nick Jones.
Released as free software without warranties under GNU Affero GPL v3.